خواص گیاه دارویی شاتره

خواص گیاه دارویی شاتره
 تاریخچه

شاتره از زمان عهد عتیق شناخته شده و در کتاب های "خواص گیاهان" مربوط به قرون وسطی توصیف شده است. این گیاه در طب سنتی، برای درمان اگزما و بیماری های دیگر پوستی به کار می رفته است، هم چنین به عنوان ملین و مدر مصرف می شده است. در دهه گذشته، این گیاه دوباره مورد توجه قرار گرفت، زیرا بنا به گزارشاتی، به احتمال زیاد عصاره آن در بهبودی بیماری های قلبی- عروقی و دستگاه کبدی صفراوی موثر است.

-منبع جغرافیایی
این گیاه بومی اروپا و آسیاست. در کنار جاده ها به عنوان علف هرز مزارع می روید و بیشتر توسط کشورهای شرقی اروپا صادر می شود.
-ترکیبات مهم
قسمت هوایی گیاه حاوی حدود یک درصد آلکالوئید است. بیش از 30 عدد آن ها تعیین فرمول شده اند. اکثر این الکالوئیدها از مشتقات بنزیل ایزوکنیولین هستند.
مهم ترین این آلکالوئیدها شامل فومارین(پروتوپین)، فوماری لین و سیناکتین هستند. از دیگر ترکیبات شاتره می توان فلاوونوئیدها، اسیدهای گیاهی به ویژه اسید فوماریک و موسیلاژ را نام برد.
-فرآورده های گیاهی
در ایران از این گیاه فراورده های صنعتی وجود ندارد ، در بعضی کشورها محصولاتی به شکل قطره از عصاره گیاه به صورت منفرد و یا مخلوط با گیاهان دیگر تهیه و به بازار عرضه شده است.
-تهیه چای:
به 2 تا 4 گرم خشک شده گیاه (مخلوط برگ، گل و ساقه) یک لیوان آب جوش افزوده و 15 دقیقه می گذاریم بماند ، سپس آن را صاف کرده و به صورت گرم قبل از غذا بنوشید.
می توان روزانه تا سه نوبت (صبح، ظهر و شب) این مقدار را تکرار کرد. جمعا می توان 6 تا 12 گرم گیاه خشک شده را که سه لیوان محصول صاف شده ایجاد می کند، در طول روز مصرف کرد.
-عوارض جانبی
مصرف مقدار عادی و دارویی شاتره دارای عوارض جانبی نیست. ولی مصرف مقادیر بسیار زیاد به دلیل وجود آلکالوئیدهای ذکر شده ممکن است باعث لرز، تشنج و مرگ شود.
-مصرف در بارداری و شیردهی
تا کنون این موضوع مطالعه نشده است. بنابراین بهتر است در این دوران مصرف نشود.
-مهم ترین اثرات گزارش شده شاتره
آنتی کلی نرژیک، آنتی هیستامین، ضد ورم، ضد آریتمی، ضد عفونی کننده، ضد اسپاسم، تقویت کننده ی قوای جنسی، کاهش تپش قلب، معرق، مسهل، ادرارآور، تهوع آور، بالا برنده ی فشار خون ، پایین آورنده ی پرفشاری خون، آرام بخش، سمی، مقوی معده، بی حس کننده، صفرا آور و کاهش دهنده ی صفرا.
-نکات قابل توجه
نمونه گیاه خشک در بازار دارویی به طور طبیعی به صورت خرد شده و قطعات کوچک است و احتیاج به خرد یا پودر کردن ندارد و می توان مستقیما آب جوش روی آن ریخت. توصیه می شود دم کرده شاتره را گرم مصرف کنید چون ممکن است با سرد شدن، مواد موثر آن رسوب کنند. در بسیاری از موارد دیده شده است که جهت کسب اثرات شاتره ، برای مشکلات کبدی، صفراوی و پوستی باید از دم کرده آن استفاده کرد و در این موارد شربت شاتره بی تاثیر است.
  صرف شربت شاه تره در فصل تابستان علاوه بر خواص درمانی ، نوشیدنی گوارایی محسوب می شود، ادرار آور بوده ، ضد کمبود ویتامین C و اشتها آور است. شاتره یا شاهتره با نام عمومی Common fumitory , Earth smoke گیاهی است علفی به ارتفاع تا 80 سانتیمتر که در مزارع، باغ ها و زمین های کشاورزی به حالت خودرو می روید. شاخه های ظریف فراوان و برگ هایی با تقسیمات بسیار زیاد، باریک و کوچک دارد. گل های شاتره کوچک به رنگ سفید یا سفید مایل به گلی است که به صورت مجتمع و گل آذین خوشه قرار گرفته اند. میوه ها کوچک و کروی هستند، قسمت مورد استفاده شاتره تمام قسمت های هوایی آن است. گونه Officinalis این گیاه در ایران رویش ندارد و آنچه به نام شاتره در بازار ایران وجود دارد، مربوط به دو گونه ی Parvifelora fumaria و Fumaria villantii است. شاتره کمی تلخ مزه است ولی خواص بسیاری دارد که از آن جمله به کبد کمک می کند تا خون را صاف کند ، در سلامتی خود کبد نیز بسیار موثر است ، صفرا را کم می کند و کبد را پاکیزه می کند. این گیاه پاک کننده معده است ، خصوصا خشک آن موثرتر است ، آب برگ آن با عسل و تمبر هندی پاک کننده دستگاه گوارش ، کبد و تصفیه کننده خون است. ویتامین C دارد، از این رو مانع خرابی و خونریزی لثه می شود. غرغره جوشانده این گیاه برای بر طرف کردن آفت و زخم های دهانی مفید است. ضماد خشک آن که با حنا در حمام استفاده می شود، جهت امراض جلدی و خارش پوست و ضدعفونی کردن آن مفید است. یکی از پزشکان قدیم ایران بنام " ابن ماسویه " شاه تره را جهت معالجه گزیدن زنبور مفید می دانسته است. یک نوع از این گیاه در اروپا رشد می کند که وجه مشترک درمانی این دو گیاه ، تقویت معده ، تحریک اشتها و درمان امراض جلدی است .

شاه تره یکی از باارزش ترین گیاهان دارویی است که در درمان بسیاری از بیماری های گوارشی به کار می رود.